محمود حاج‌زمان :قرن حاضر، قرن شهرنشینی استوبه نظر می‌رسد که انفجار جمعیت شهرنشین که از قرن بیستم شروع شده بود، در قرن بیست‌ویکم نیز ادامه داشته باشد؛ مسئله‌ای که چالش‌ها و فرصت‌های زیادی پیش روی دانشمندان قرار می‌دهد. در طول زمانی کمتر از متوسط عمر یک انسان، چهره زمین تغییر کرده است. در سال 1950 / 1329 تنها 29 درصد از جمعیت زمین در شهرها زندگی می‌کردند. امروز این رقم به 5/50درصد رسیده و انتظار می‌رود که تا سال 2050 / 1429 به 70 درصد افزایش یابد.

ایالات متحده آمریکا یکی از اندک کشورهای توسعه یافته است که شهرهای آن به رشد خود ادامه می‌دهند. انتظار این است که جمعیت 261 میلیون نفری شهرنشین آن در سال 2025 / 1404، بالغ بر 308 میلیون نفر شود.

انتظار نمی‌رود جمعیت شهرنشین اروپا در دهه آینده تغییر زیادی بکند. جمعیت شهرنشین 920 میلیون نفری آن در سال 2010 / 1389، به 1/1میلیارد نفر تا سال 2030 / 1409 خواهد رسید.

آمریکای لاتین یکی از مناطق به شدت شهرنشین دنیا است. امروزه 80 درصد از جمعیت آن در شهرها زندگی می‌کنند، در حالی‌که این رقم در سال 1950 / 1329 تنها 41 درصد بود. انتظار می‌رود که جمعیت شهرنشین آن از 500 میلیون نفر در سال 2010 / 1389، به 650 میلیون نفر در سال 2025 / 1404 افزایش یابد.

تنها 40 درصد از جمعیت کنونی آفریقا در شهرها زندگی می‌کنند، اما نرخ شهرنشینی این قاره به شدت در حال افزایش است. بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا با سرعت رشد بالا در این قاره واقع شده‌اند.

جمعیت شهرنشین آسیا سریع‌ترین رشد را در مقایسه با سایر نقاط جهان دارد، روندی که از قرن بیستم تاکنون ادامه دارد. جمعیت 234 میلیون نفری شهرنشین آن در سال 1950 / 1329 به 1 میلیارد نفر در سال 1990 / 1369 رسیدو انتظار می‌رود که تا سال 2025 / 1404، این رقم بالغ بر4/3میلیارد نفر شود.

علم و دانش در جهان چگونه توزیع شده است؟

راه‌حل بسیاری از مشکلات جهانی در شهرها است. بر اساس یک بررسی جغرافیایی در سال 2004 / 1383، بیشترین تمرکز انتشارات علمی در شهرهای بزرگی است که بیشتر منابع علمی را در خود جای داده‌اند.

در نقشه زیر، هر سانتیمتر از ارتفاع خطوط رسم شده معادل 10هزار مطلب و مقاله علمی منتشرشده در نشریات معتبر است. برای مشاهده عکس بزرگ،اینجا را کلیک کنید.

قرن حاضر، قرن شهرنشینی است :

با گذشت ده‌ها هزار سال از پیدایش بشر، شهرها با میزبانی 60درصد از جمعیت جهان، نقشی تاثیرگذار در مسیر تحول و تکامل بشر پیدا کرده‌اند. آیا می‌دانید این تحول طی سال‌های آینده به کجا می‌انجامد؟

محمود حاج‌زمان : پس از گذراندن ده‌ها هزار سال زندگی در جوامع کوچک، امروزه انسان‌ها در ادامه مسیر تکامل خود، وارد مرحله شهرنشینی شده‌اند و جمعیت شهرنشین با نرخ یک میلیون نفر در هفته در حال افزایش است. تا سال 2030 / 1409 تقریباً 6 نفر از هر 10 نفر انسان در نواحی شهری که دارای جاذبه‌های اقتصادی و اجتماعی فوق‌العاده بالا هستند، سکونت خواهند داشت.

به گزارش نیچر، این تمرکز جمعیت باعث بروز برخی از مهم‌ترین مشکلات جهانی شده است، مشکلاتی همچون آلودگی آب‌وهوا، گسترش محلات فقیرنشین و شیوع خشونت و بیماری. با این وجود در طول تاریخ، شهرنشینی دستاوردهای عظیمی را برای بشریت به همراه داشته که مجموعه‌ای وسیع و متنوعی را در بر می‌گیرد، از ساخت کلیسای جامع نوتردام تا ظهور شبکه‌های تلفن همراه که انقلابی در صنعت ارتباطات ایجاد کرده است.

شهرها همچنین مأمن بخش عظیمی از سرمایه‌های علمی هستند که بسیاری از دانشگاه‌های برتر دنیا و تحقیقات علمی گسترده را در خود جای داده‌اند. اما چه معادله‌ای بین دانشمندان و شهرها وجود دارد و چطور هر کدام می‌تواند بهترین‌ها را برای دیگری به ارمغان بیاورد. منابعی که شهرها فراهم می‌کنند، باعث پیشرفت دانش می‌شود، زیرا در این حالت محققان لازم است که تنها باید به تحقیق و جست‌وجو بپردازند. در طرف دیگر این معادله، دانشمندان می‌تواند به شهرها برای مقابله با بزرگ‌ترین مشکلاتشان کمک کنند. ماریو مولینا از برندگان جایزه نوبل که تحقیقاتش را برای بهبود محیط‌زیست مکزیکوسیتی - یکی از بزرگ‌ترین کلان‌شهرهای دنیا- متمرکز کرده، مثال خوبی در این زمینه است.

دانشمندان همچنین به شهرها کمک می‌کنند تا در منازعه گرمایش جهانی به موقعیتی ممتاز دست پیدا کنند. با توجه به این‌که بشر تا حد زیادی در مقابل این مشکل زمین‌گیر شده، شهرها در نقش آزمایشگاهی عظیم برای قطع انتشار گازهای گلخانه‌ای و ایجاد تطبیق با تغییراتی که گرمایش جهانی ایجاد کرده، ظاهر شده‌اند. اما این تلاش‌ها به دلیل فقدان شدید و نامتناسب اطلاعات در مقیاس شهری مختل شده است. شهرها باید راهی برای توسعه پایدار پیدا کنند و برای این کار به طیف گسترده‌ای از دانشمندان نیاز دارند تا با همکاری با رهبران بخش‌های دیگر جامعه، قوانین جامعی برای گسترش و توسعه شهرها تنظیم کنند.

فرصت‌ها و تهدیدهایی که شهرها با آن مواجهند، باعث جلب توجه روزافزون دانشمندان و محققان رشته‌های مختلف شده است. به عنوان مثال زیست‌شناسان سنتزی به دنبال مولکول‌هایی هستند که بتوانند سطح خارجی آسمان‌خراش‌ها را بپوشانند و دی‌اکسیدکربن را به دام اندازند. دانشمندان وظیفه دارند که پیشرفت‌های بسیار بیشتری را برای بشریت فراهم کنند؛ پیشرفت‌هایی که بقای انسان را به عنوان یک گونه شهرنشین تضمین می‌کند.

مشکل کجاست؟
شهرها مانند آدم‌های پرخوری هستند که منابع را می‌بلعند. در سال 2006 / 1385 حدود 50 درصد از جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کردند، اما آنها دو سوم کل انرژی دنیا را مصرف و بیش از 70 درصد از دی‌اکسیدکربن ناشی از مصرف انرژی را تولید می‌کردند. (برای مشاهده نقشه بزرگ، اینجا را کلیک کنید).